SHARHIN LITTAFIN RUBUTUN FIM na BALA ANAS BABINLATA

SHARHI A KAN RUBUTUN FIM, NA BALA ANAS BABINLATA

Daga

Yusuf M. Adamu PhD, MNAL

Sashen Labarin Qasa, Jami’ar Bayero, Kano

 

GABATARWA

Rubutu, shi ne ginshikin duk wani abu na kirkira a harkar adabi. Sai an rubuta za a karanta, sai an rubuta za a baddala, sai kuma an rubuta sannan za a sarrafa. Mai harkar fim, ba zai iya samar da komai ba har sai an rubuta masa me zai samar. Koda yana da

masaniyar me yake so ya haska, hakan ba za ta samu ba har sai an rubuta. Wannan

rubutu shi ne turken da ake daure duk wani aiki da za a yi na fim, musamman ma na

labari. Marubucin tun farko ya yi kokarin bambance rubutun zube da na fim, ya nuna cewa shi na zube ana rubuta shi cikin tunanin marubuci ta yadda an ba marubuci da

makaranci damar tunanin yadda taurari da wuraren da aka yi amfani da su suke, ta

haka, kowa zai iya bada na sa tunanin koda kuwa marubucin ya bada siffar wuri ko

taurari. Bayan haka, babu ruwan marubucin zubi da tunanin ta yaya za a nuna ko

maida labarinsa hoto, don haka yana da ‘yanci fiye da na marubcin fim wanda kamar

yadda marubucin wannan littafi ya fada a shafi na 15 sakin layi na daya "…shi kuwa

rubutun fim, ya kunshi ginin labari ne da hotuna…" don haka shi wannan rubutu kusan

hoto ake so ya bada shi ba marubucin ba. Ta yadda koda ba ka jin harshen ko kuma ba

murya, hoton zai iya bada labarin., ya bada misalai da dama a cikin littafin wanda ke

nuna yadda mai rubuta fim ke magana da mai daukar hoto kai tsaye, ba mai kallo ba, bambancin rubutun zube wanda marubucin na magana ne kai tsaye da mai karatu.

 

RUBUTA LABARINKA

Marubucin wannan littafi ya yi amfani da fina-finan hollywood wajen bada misalansa, amma ya yi togaciya da cewa ba wai don babu finan-finan kannywood da zai iya bada

misali da su ba ne illa, yana so ne misalan su fito daga fina-finai na silima ba home

videos ba, saboa burin marubucin shi ne nan gaba Hausawa su rika yin fina-finai don

duniya ta fuskar silima ba home video ba. Marubucin ya kawo misalin taswirar labari wato synopsis wadda za a yi amfani da ita domin jan hankali mai zuba jari da kuma bada labarin fim din a takaice kamar haka:

1. Mene ne rukunin labarin?

2. Wane ne tauraron labarin?

3. Mene ne burin tauraron labarin (a labarin)?

4. Mene ne cikas ga burinsa (a labarin)?

5. Mene ne muhimmamncin Labarin?

In dai mai rubuta labarin fim zai iya samar da wannan to ya kamo hanyar cin nasara.

 

SAMAR DA TAURARO KO TAURARUWA A LABARIN FIM

Ya yi bayani da zai taimakwa mai rubuta labari yadda zai samar da tauraro ya kuma

gina shi ta yadda zai iya aikin da ake so ya aiwatar a labarin. Abin lura a nan shi ne mai rubuta labari kamar yadda masu nazari su kan ce, shi ne Ubangijin labarinsa da.. abinda ya kunsa, don haka, dole ai rubutun fim ya san tauraronsa ciki da bai (p21) ta haka ne zai ba mai shirya fim ya san wani jarumi ne zai iya hawan wannan tauraro da marubuci ya kirkira, saboda ba da ka ake yin abin ba. Ba kuma farkawa daga barci mai shirya fim zai yi ya ce wane zo ka hau tauraro ka a ba don kawai yana son shi ko don in ya sa shi zai samu kudi ba. Shi marubuci shi ke fidda siffofi da dabi’u da zai samar da tauraro ko tauraruwa. Wannan magana ce mai muhimmanci domin in mun lura da finan-finan kannywood, akan yi casting taurarin da ba su dace da role a fim ba, musamman taurari mata. Sai ka ga an ga mata ganda-ganda a matsayin ‘yan mata da ba su yi aure ba. Ko a sa wadda ba ta dace da labarin ba ko shi ma jarumin a sa wanda sam bai hau kan labarin ba. Ina ganin wannan ne ya sa marubucin wannan littafi ya fara da buxewa da wannan muhimmiyar magana. Marubucin ya fitar filla-filla yadda ake gina tauraro ta yadda zai hau kan lokaci da yanayi na labarin ba tare daan samu matsala ba. Ya kawo misalin yadda ya kamata mai rubutu ya sa wa tauraro ko tauraruwa sunan da ya dace da kuma fahimtar tarihinsa da na iyayensa da shekarunsa lokacin da aka fara labarin da sauyin da zai iya samu bayan shekaru da halayya da sauransu.

 

MAZAUNIN BINCIKE A RUBUTA LABARIN FIM

In dai ba labarin kansa marubuci zai bayar ba, to gudanar da nazari da bincike ya zama wajibi a gare shi, kai ko labarin kansa zai bayar in dai ya hado da wasu a ciki sai ya zurfafa bincike. Marubucin wannan littafi watau Babinlata ya jaddada muhimmancin a samu fahimtar batutuwan da za a kawo a labarin don ya dace da zahiri da kuma abinda hankali zai yadda da shi. Ta haka, mai rubutu sai ya yi nazari mai zurfi akan lafazi, ma’ana yadda jinsunan mutane ke magana. Misali, maganar yaron dan shekara bakwai ba za ta yi dai dai da mutum dan shekara talatin ba, haka ta dan shekara talatin ba za ta yi dai-dai da ta dan shekara sittin ba. Maganar malamin makaranta ba za ta yi dai-dai da ta dan siyasa ba ta yadda maganar alaramma ba za ta zo daidai da ta dan daba ba. Bincike ne kawai zai bada damar a fahimci wannan. Matukar ba a yi bincike ba, sai ka ji likita na magana kamar ta dan kasuwa ko ka ji Sarki na maganar kamar wani shugaban Karamar Hukuma. Amma Babinlata ya ce kada mai rubuta labari ya vata lokaci akan lafazi har sai ya tabbatar da cewa labarin ya zauna da kafarsa. Amma kuma kada ya manta bai dawo ya tsefe shi ba.

 

Tsarin Rubuta Labarin Fim (Script)

Babinlata ya ce duk lbaran fim iri daya ne. A nan ba yana nufin cewa labari iri daya ake bayar wa, illa salon rubuta labarin na bin matakai iri daya ne. A nan ina ganin marubucin na son jan hankali ne ga jigon labari wanda zai iya zamowa daya amma yadda aka warware shi kuma ya zama daban. Ya kuma yi ikirarin cewa kowane irin labari za ka rubuta ko kuma salo da za ka yi amfani da shi, akwai fina-finai dubbai da za ka iya kalla don su haska maka hanyar da za ka bi ka samu sauki. Ya ce ba yana nufin ka sata ba, a’a ka dai yi dauraya ko wankiya. A nan, ya kamata a fahimci abin da Babinlata yake nufi, a fahimta ta, yana nufin kada marubuci ya dauka ba wanda ya taba magana akan jigon da yake so magana a kai ko kuma salon da yake son amfani da shi. Hausawa na cewa, da na gaba ake ganin zurfin ruwa Jera labari

Daga shafi na 45-51, ya bada yadda ake jera labari filla-filla ta hanyar bada bayanin

akan ko me zai faru daga minti na farko zuwa minti na 110, daga farko zuwa karshe

kenan, kamar dai yadda maru rubuta labari suke tsara littafi babi-babi. Rukunan Labarai

Babinlata ya kawo rukunan labarai har guda tara kamar haka:

1. Soyayya

2. Barkwanci

3. Yaki

4. Bantsoro

5. Almara

6. Kirji-dar-dar

7. Tarihi

8. Tashin hankali

9. Labari cikin waka

Amma ya ce wannan na masu kallo ne ba na mai rubutu ba ne, ya ce ga mai rubutu kamata ya yi amfani da wasu rukunan da za su taimaka masa wajen fadada tunaninsa don hawa turba mikakkiya. Ya ce Mr. Snyder wanda Ba’amurke ne da abokan aikinsa sun bada shawarar marubuci ya yi amfani da wadannan rukunai. Wadannan rukunai da aka gina mafi yawancin littafin sune kamar haka:

1. Farautar Bajinta

2. Soyayya Gamon Jini

3. Hadadden Bagidaje

4. Bin-kwakkwafi

5. Tsuntsun da Ya Ja Ruwa

6. Gwarzon Sadauki

7. Gaye Cikin Matsala

8. Matakan Yaye

9. Tsafi Gaskiyar Mai shi

10. Rantswarwa

Wannan ya nuna kenan shi marubucin fim, idan ya tashi rubutu, wadannan rukunai za su iya zamar masa jagora. Babinlata ya yi bayani dalla-dalla akan wadannan rukunai da ya bayar a sama. Ga kowane rukuni a bada tarin yadda salon ya samu asali. Misali rukunin Farautar Bajinta wanda nake tunanin yana nufin Adventure kenan, labari ne da neman suna da arziki a uwa duniya, ya karkasa shi zuwa nau’i-nau’i kamar haka:

1. Aboki da Aboki

2. Bajintar Sadaukantaka

3. Kai Kadai Gayya

4. Gasar Bajinta

5. Bajintar Barayi

A misalan da ya sun hada da misalan fina-finai kamar Finding Nemo (Aboki da Aboki) da Bajintar Sadaukantaka wanda ya ce labarai ne da akasari na yaqi ne ko kwato wani abu da aka rasa ya kawo misalan waxannan fina-finai kamar Star Wars, National Treasure, Lord of the Rings da sauransu. Akwai kuma labaran Kai Kadai Gayya inda akan samu wani sadauki irin su Iliya Dan Mai Karfi wanda ya amsa sunansa, ya kawo misalai kamar su Cast Away da Cold Mountain. Da sauransu. Sauran Rukunonin da ya kawo ma ya sake farfasa su domin saukakawa mai karatu da mai koyo, misali, a kashin Soyayya Gamon Jini wanda ya ce harka ce ta ‘Rayuwata ta sauya saboda na gamu da wane, ko saboda na gamu da wance. A karshen kowane labari sauyi kan faru ga Tauraro ko Tauraruwa a wata gaba dalilin afkuwar wani abu. A labarai rukunin Soyayya Gamon Jini sauyi kan faru ne ga Tauraro ko Tauraruwa dalilin gamuwa da wani ko Wata’ (Sh. 67) ya kawo kashi-kashi irin su tauraro Warin-takalmi da Abokin Burmi da Cikas da

haramtacciyar soyayya da sauransu. Ya kawo misalin fina-finanda suka dace a kowane aji don mai karatu ya fahinci yadda abin yake. Ya bada misalan fina-finai kamar su Gone with the Wind da Lethal Weapon da The Proposal Da dai sauransu. A kashi na uku kuma na Hadadden Bagidaje ya bayyana cewa ‘Wannan rukunin labaran yafi karfi a labaran Barkwanci. Labarai ne salon Beran Kauye a Birni. Wato gabotarin kauye a Birni, saboda kallon dogwayen gine-gine har hularsa ta fadi kasa. Tauraro ko Tauraruwar Hadadden Bagidaje suke zama gidadawa idan suka samu kansu a wani waje da ya sha bambam da salon rayuwarsu, ko ya shallake tunaninsu’ (sh. 84). A nan ya farfasa wannan kashi ta hanyar fidda kananan rukunai kamar su wawan sarki da wawan vadda-bami da wawan gari da wawan jinsi da sauransu. Ya kuma bada misalan fina-finai kamar su Meet John Doe da Trading Places da I am Sam da The Party da Coming to America da sauransu. Na gaba kuma shi ne sashen da ya tattauna wani karamin kununin watau Bin Kwakkwafi wanda ya bayyana da cewa ‘Labaran dake wannan rukunin cike suke da Wane ne? Mene ne? Ina ne? Yaushe ne? Ta yaya? Cike yake da tarin tambayoyi masu bukatar amsoshi.’ (sh.94). Ya karkasa shi zuwa wasu azuzuwa kamar su mai bincike da kasada da kwakkwafi da Bin Kwakkwafin ‘yan sanda da sauransu ya kuma kawo misalan fina-finai da mai rubutu zai duba don kara fahimtar wannan rukuni irin su Missing da Total Recall da Fargo da Taken da dai sauransu. Tsuntsun Da Ya Ja Ruwa shine rukuni da gaba da ya yi bayani a kai. Ya bayyana wannan rukuni da cewa ‘Labaran dake wannan rukunin labarai ne na alhaki kwikwuyo. Wato tauraron ne ke yin wani babban kuskure da ke bibiyarsa a rayuwa. Shi ke tsokano fitina, fitinar ta dawo ta addabe shi, har idan ya shiga wani hali a rinka tausaya masa ana ganin kamar cin zalinsa ake yi.’(Sh. 108). Wannan rukuni ma ya farfasa shi zuwa kananan azuzuwa kamar su Gidan Rina da Tauraruwa mai Wutsiya da Daurin Boye da sauransu. Ya kuma bada misalan fina-finai kamar su Psycho da The Shining da Anaconda da Saw da sauransu. Rukuni na gaba shi ne Gwarzon Sadauki (Legends and Super heroes) wanda marubucin ya ce ‘Labarin Gwarzon Sadauki ya dade yana tasiri a duniya. Mutane suna ganinsa ne wani abu dabam kamar ba tsurar mutum ba. Ana kallonsa a matsayin maceci, wato wanda zai zo ya cece mu akwai irin wannan tunanin a kowace al'umma a duniya.’ (Sh. 115). Ya farfasa wannan rukuni zuwa Sadaukin Zahiri da Sadaukin Littafi da Sadaukin Almara da Sadaukin Jama’a. Ya bada misalan fina-finai kamar su Malcom X da The Jungle Book da The Matrix da X-Men da sauransu.

A rukuni na gaba ya tattauna akan gaye Cikin Matsala wanda ya bayyana da cewa Labarin Gaye Cikin Matsala labari ne na mutumin da bai ji ba, bai gani ba wasu suka jefa shi cikin tashin hankali’ Ya ce. ‘A fim din Sai A Lahira Ali Nuhu ya fito yiwa matarsa sayayya da dare, wasu mutane da bai sansu ba suka zo a mota suka ama shi da karfin tsiya suka tafi da shi, wanda daga baya aka gano musanya shi aka yi da wani dan mai kudi a gidan yari.’ (Sh.123) Ya farfasa wannan sashi zuwa azuzuwa kamar su Matsalar Leqen Asiri da Matsalar Jami’an Tsaro da Matsalar Azal da sauransu. Ya bada misalan fina-finai kamar su The Net da Speed da Hostage da Volcano da Apollo 13 da sauransu. A rukuni na takwas wanda ya kira Matakan Yaye (Rites of passage) wanda ya bayyana a cewa ‘labarai ne dake kunshe da matakan rayuwa tun daga haihuwa, kuruciya ya zuwa girma da mutuwa.’ (sh. 131). Ya farfasa wannan rukuni zuwa azuzuwa kamar su Tashen Balaga da Jarabtuwa da Rabuwa da Mutuwa da sauransu. Ya kuma bada misalan fina-finai kamar su Sixteen Candles da Permanent Midnight da Lost in Translation da Byebye Love da The Sweet Hereafter da sauransu. Rukuni na kusa da na karshe wanda ya kira Tsafi Gaskiyar Mai shi wanda ya ce Labaran siddabaru na daga cikin labarai mafi karbuwa a wajen mutane a duniya. Wannan ba zai rasa nasaba da kasancewarsu kama da mafarki ba.’ (Sh. 140). Ya farfasa wannan rubutu zuwa azuzuwa kamar su Almarar Musanye Jiki da Almarar Rauhani da Almarar Budurwar Zuciya da Almarar Rainin Wayo da sauransu. Ya bada misalai kamar su Like Father Like Son da Alladin da Jumanji da Field of Dreams da sauransu. A karshe ya rufe da rukuni na karshe wanda ya kira Rantsarwa. Ya ce ‘Labaran wannan rukuni, labarai ne da jarumin ke yunkurin fita daga kungiyar ko hukumar, wanda hakan ke haddasa masa zazzafar matsala.’ (sh. 150). Ya farfarsa wannan rukuni zuwa azuzuwa kamar su Hukuma mai Damara da Dangi da Jagora ko Uban Gida da sauransu/ Ya kuma bada misalan fina-finai kamar su Platoon da The Godfather da Of ice Space da The Departed da sauransu. Ka’idojin da Yadda Ake Fara Rubutun Fim Marubucin ya rufe littafin da bada xan taqaitaccen bayani akan tsarin rubutun da ake amfani da shi wurin rubuta sikirif da ma yadda ake fara rubuta sikirif. Ya yi bayani akan yadda ake fara rubuta sikirif da tsarin da ake bu wanda kwararru suke amfani da shi, ya kawo takaitaccen bayani akan matakai biyarkamar haka:

1. Fitowa

2. Motsi ko aikatau

3. Sunan Tauraro ko Tauraruwa

4. Lafazi

5. Motsin Rai Cikin Baka

Na tabbata dai wannan somin tavi ne ya yi a masu son rubuta sikirif. Muna fatan nan

gaba zai fitarmana da littafi akan wannan fanni.

 

WURAREN DA YA KAMATA A INGANTA

Kowane littafin, in dai ba Al-kur’ani ba, to ba ya cika. Saboda haka, shi ma wannan

littafi, yana buqatar a qara inganta shi in an zo sake bugawa. Zan kawo wurare bakwai a taqaice da ya kamata a duba.

1. Bangon littafi: bangon littafin bai tsaru ba, ya yi duhu kuma ba zai ja hankali ba. Ya kamata a bayan littafin a dan bada tsakure akan abinda littafin ya kunsa wanda zai taimakwa mai son karanta littafin ya samu xan tava ka lashe.

 

2. Rashin yin amfani da harafin Hausa masu lankwasa ya rage darajar littafin.

 

3. Akwai wurare da ba a bi ka’idojin rubutu ba, misali a wasu wurare an hade

kalmomi maimakon raba su, misali a shafi na 13 inda aka yi amfani da kalmar bashi

maimakon ba shi ko kuma a shafi na 12 sakin layi na 2-3 inda aka fara rubutu bayan

aya da karamin baki.

 

4. An rubuta wasu kalmomi ba daidai ba, misali a shafi na 145 an rubuta kalmar

Rauhani da Raihani.

 

5. A shafi na 52 inda ya kawo rukunan labarai ga masu kallo guda goma, sai dai tara

ya bayar amma babu lamba 6.

 

6. Ya kamata a ce a karshen littafin ya samar da fihirisa watau glossory don taimakawa mai karatu fahimtar fassarar da ya yi, wanna kuma zai iya zama babbar gudunmuwa ga harshen Hausa wajen samar da fassara a harkar fim.

 

7. Ya kamata a inganta shafi na ii inda ake bada bayani akan wallafar littafi, bai yi

kama da gwani ne ya buga littafin ba. Ko ISBN babu.

 

KAMMALAWA

Marubucin ya yi amfani da salo mai jan hankali wanda ba zai wahalar da mai karatu ba saboda ya ka sa littatfin zuwa gajerun babuka miamakon masu tsawo ta yadda koda mai karatu ba mai son yawan karatu ba ne zai iya bin littafin a hankali a ahankali ba tare da an gundurar da shi ba. Wanann littafi ya nuna abin nan da Hausawa ke cewa masu abu da abunsu. Bala Anas ya nuna mana cewa shi malamin fim ne, ba xan fim ba. Ya kalli fina-finai da yawa kallo na nazari ba kallo na nisahxi kawai ba. Ya koya mana yadda mai son harkar fim zai maida fina-finai darasu gare shi. Samar da wannan littafi da harshen Hausa wata babbar hovvasa ce wadda za ta sauya harkar fina-finai a Kannywood. Wannan littafi, in an karanta shi a tsanaki zai inganta rubuta labari don fim ya kuma tabbatar da ingancin abinda ake haskawa muke kallo in an samu hadin kan masu sana’ar. Dole ne mu yaba wa Malam Bala Anas Babinlata bisa wannan hangen nesa da ya yi na rubuta wannan littafi da kuma buga shi. Ya nuna cewa shi marubuci ne na asali, kuma marubuta na murna da shi. Koda ya koma harkar fim, bai manta mafarinsa ba. Muna fatan za a sayi wannan littafi a kuma karanta shi, sannan ayi amfani da shi. Alhamdulillah.

 

Note

Ban samu na sake yin bitar wannan sharhi ba bayan na kammala shi, in an ga kurakurai a yi mun afuwa. Zan kara inganta sharhin nan gaba.

Alhamdullahi. Karshen wannan mukala kenan wadda Farfesa Yusuf Adamu ya gabatar. Dafatan Allah ya sanya alheri a cikin wannan littafi, Allah ya bamu ikon aiki da ilimin cikin sa wajen ɗaukaka darajar rubutun mu da fina-finan mu amin. A huta lafiya